{ARGIEF}

Die New York Times publiseer soms insiggewende “opinion” artikels.  Vroeer hierdie week het daar ‘n bydrae verskyn met die opskrif “God Talk” (sien http://fish.blogs.nytimes.com/2009/05/03/god-talk/?ref=opinion&8ty&emc=ty) , waarin Stanley Fish verwys na ‘n nuut gepubliseerde werk van Terry Eagleton, Britse professor in Engelse Literatuur en Kulturele Teorie (die titel van die boek is Reason, Faith, and Revolution: Reflections on the God Debate, YaleeagletonUniversity Press, 2009).  In die boek vra Eagleton die vraag, “why are the most unlikely people, including myself, suddenly talking about God?” Sy antwoord is (in Fish se opsomming) dat “the other candidates for guidance – science, reason, liberalism, capitalism – just dont deliver what is ultimately needed.” Fish haal Eagleton aan:  ““A society of packaged fulfillment, administered desire, managerialized politics and consumerist economics is unlikely to cut to the depth where theological questions can ever be properly raised.”

Eagleton het dit veral teen die arrogansie van argumente wat beweer dat wetenskaplike verklarings en rede die noodsaaklikheid van godsdiens en geloof vervang, en skryf dan amper spottenderwys dat “It’s rather like saying that thanks to the electric toaster we can forget about Chekhov…  [B]elieving that religion is a botched attempt to explain the world . . . is like seeing ballet as a botched attempt to run for a bus.” Hy gaan dan voort om te wys daarop dat Christendom nooit in die eerste plek bedoel om enigiets te verklaar nie, maar dat dit die koninkryk van God in die oog het as iets “far beyond anything that might normally be considered possible or even desirable in the more well-heeled quarters of Oxford and Washington.” Oxford en Washington verteenwoordig “bondage to the false idols of wealth, power and progress,” en is ironies niks anders as ‘n bygelowigheid in die moderne droom en moontlikhede van vooruitgang nie.

Gegewe hierdie bygelowigheid se blindheid vir al die gruweldade wat in die naam van vooruitgang gepleeg is (net soos daar natuurlik in die geskiedenis ook baie gruweldade in die naam van godsdiens gepleeg is), vra Eagleton dan:  Hoe kan ‘n mensdom “which regards itself as pretty well self-sufficient” dan nog enige betekenis en sin vind in “faith or hope”? Dit is veral baie insiggewend dat Eagleton die kern van die probleem met liberale rasionalisme en die ideologie van wetenskap se triomfantalisme as “self-sufficient” beskryf, as ‘n alternatief vir hoop gegrond in die koms van God se koninkryk.  Die probleem kom in wanneer die skepsel oor hom-/haarself begin dink as “self-originating” en in terme van “self-authorship.” Hierdie klem by Eagleton laat my veral baie dink aan Dietrich Bonhoeffer se Ethics (volume 6 dietrichbonhoefferworksvol06van sy “Werke”) waarin hy die taak van Christelike etiek beskryf as “supersede” enige algemeen menslike kennis van goed en kwaad.  En die rede daarvoor is dat daar reeds aan die begin (Genesis 3) “a falling away from the origin” plaasgevind het wat daartoe lei dat “out of the original image of God has emerged a usurped equality with God,” en dat “having become equal with God, however, they have misappropriated the origin and made themselves their own creator and judge.” Moderniteit is in baie opsigte ‘n kulturele gestalte van die mensdom se illusie tot “self-originating”, “self-authorship”, en “self-sufficiency”.

Ek wil Fish se bydrae oor Eagleton se nuwe boek, en in die lig van Bonhoeffer se beskouing oor die Christelike etiek, veral met twee ander gesprekke van die afgelope paar weke op die communitas webblad in verband bring:

  • Frederick Marais se bydrae oor “Waar en by wie leer gemeentes as hulle vasgeloop is?” (Padlangs met Gemeentes blog), waarin hy dit o.a. het oor ‘n kerklike kultuur waarin gemeentes heel dikwels dit nie kan waag om eerlik te wees oor hulle probleme nie, en daarom aan hulle eie lot oorgelaat is wanneer hulle sukkel.  Tot watter mate is dit nie ook ‘n simptoom van hoe gemeentes opgeslurp is in ‘n breer kultuur van selfgenoegsaamheid nie?  Dit is ewe relevant dat Bonhoeffer eerder oor nakedness” en “shame” praat as die konsekwensie van ons drang tot self-outeurskap en self-genoegsaamheid, eerder as bv. “guilt” en “remorse”.  Ons wil al te graag sterk, slim, en suksesvol oorkom by ander, eerder as gebroke, vraend, en soekend.  Dalk dink ons regtig dat gemeente-wees veronderstel is om saam met die res van vandag se moderne wereld ‘n suksesverhaal behoort te wees van wat ons self kan vermag in ons selfgenoegsaamheid, eerder as om gemeenskappe van gelowiges te wees wat weg wys van hulself na die hoop wat ons het in God self as die gawe vir die wereld.  Hoe kan ons meer oor God in die wereld praat as oor onsself?  Hoe kan ons ‘n postuur van luister (na Woord, mekaar, en wereld), gebed, en onderskeiding kweek?
  • Frederick Marais se bydrae oor “Wanneer liturgie na ons toe kom”, Cas Wepener se kommentaar hierop in “Moet haar dan nie verhinder nie”, en my en Chris van Wyk se daaropvolgende gesprek oor “Ons tref God in die wereld aan”.  Ek en Chris het spesifiek in ons gesprek verwys na selfgenoegsaamheid as ‘n onderliggende probleem wanneer gemeentes ‘n laer-mentaliteit uitstal in verhouding tot wat in die wereld rondom hulle gebeur, en dat ‘n belangrike deel van gemeentes se geloofsonderskeiding ook plaasvind “wanneer liturgie na ons toe kom” deur ander met wie ons in verhouding is in die wereld.  Hoopvolle geloofsgemeenskappe, eerder as selfgenoegsame gemeentes, vind hul roeping nie in wat hulle as gemeentes vir die wereld kan bied nie, maar in die hoop wat God in die wereld bied.  Die verskil is radikaal!  Watter soort gewoontes en praktyke help ons om hierdie skuif te maak?  Ons moet meer stories hier op communitas vertel van wat in gemeentes se “Wandel in die Woord” en “Wandel in die Wereld” gebeur wanneer die fokus verskuif na die hoop van God in die wereld.